İnsanlık tarihinin en büyük utançlarından biri olarak kabul edilen Srebrenitsa Katliamı dünyanın bir daha şahit olmak istemeyeceği türden bir insanlık trajedisidir. Üzerinden uzun bir süre geçmesine rağmen hala yaralarını saramayan binlerce insan bulunuyor. Binlerce insanın hayatını kaybettiği bu olay bugün bile acısının tüm tazeliğini korumaktadır.
Srebrenitsa Katliamı Ne Zaman Başladı?
Günümüzde Srebrenitsa Katliamı en çok merak edilen konular arasında yer almıştır. Bosna Hersek‘in doğusunda bulunan Srebrenitsa şehri 11 Temmuz 1995 yılında Sırplar tarafından ele geçirildi. Ratko Mladic komutasında bulunan Sırp askerleri şehri ele geçirdikten sonra soykırım başlamıştır. Soykırımda en az 8372 Boşnak sivil Sırp askerleri tarafından katledilmiştir. Bu olay yalnızca Bosna Hersek’te değil aynı zamanda dünyada da acının bir sembolü olarak kabul edilmiştir.
Sırp askerleri 11 Temmuz 1995 senesinde Bosna Hersek işgalini başlattıktan sonra buradaki halk Birleşmiş Milletlere ait olan Hollandalı askeri gruba sığınma kararı almıştır. Ancak Hollandalı askerlere sığınan sivil Boşnak halkı çeşitli nedenlerden dolayı yeniden Sırplara teslim edilmiştir.
İçlerinde yalnızca kadın ve çocukların bulunduğu grubun Boşnak askerlerinin güvenlik altına aldığı alana ulaşmalarına izin verilmiş ancak geride kalan en az 8372 Boşnak erkek katledilmiştir. Fabrikalarda, ormanlık bölgelerde ve depolarda katledilen bu insanlar daha sonra toplu mezarlara gömülmüşlerdir.
Srebrenitsa Katliamının Başlaması
Sırp birlikleri Srebrenitsa’yı ele geçirmiş ve siviller ise Hollanda askerlerine sığınmıştır. Fakat Hollanda askerleri Sırp birlikleri karşısında Boşnak sivilleri korumak yerine tekrardan Sırp askerlerine teslim etmiştir. Bu olaydan sonra savaş suçlusu olarak yargılanacak olan Ratko Mladic katliamın en önemli isimlerinden biridir. Hatta olaydan hemen birkaç gün öncesinde söylediği sözler de bu katliam için çeşitli sinyaller vermiştir.
Türkleri topraklardan sonsuza kadar sileceğini sözlerinde dile getiren Sırp komutan bu sözlerin birkaç gün sonrasında gerçek niyetini ortaya koyacak katliamı gerçekleştirmiştir. Çok sayıda kadın ve çocuk evinden sürgün edilmiş ve erkekler ise görüldükleri yerde katledilmişlerdir.
Boşnak Sivillerinin Ölüme Yürümesi
Srebrenitsa işgal edildikten sonra Müslümanların birçoğu Hollandalı askerlere sığınırken bazıları da Boşnak askerlerinin korumasında olan bölgeye ulaşmayı tercih etti. Ancak her iki şekilde de katledilmekten kurtulamadılar.
Binlerce kişinin ölümüne neden olduğundan orman yol insanlar tarafından ölüm yolu olarak isimlendirilmiştir. Çünkü bu yolda binlerce Boşnak, Sırp askerlerinin kurduğu pusuda can vermiştir. Hollandalı askerlere sığınan kişiler ise akümülatör üretimi yapılan bir fabrikada ilk gecenin ardından Sırf askerlerinin yaptığı kimlik kontrolü sırasında öldürülmeye başlanmıştır. Ertesi gün ise Hollanda kampının dışında kadınlar ve çocuklar otobüslere bindirilirken erkekler katledilerek toplu mezarlara atılmıştır.
Olayda Hollanda kısmen de olsa suçlu bulunmuştur. Her ne kadar Hollanda BM askerlerinin başındaki komutan Thom Karremans, Sırp askerleri karşısında dursa da sonraki fotoğraflar tartışmaların hala devam etmesine neden oldu. Şehirde ayrılmadan önce Sırp Komutanı Mladic ile Karremans’ın birlikte içmesi tartışmalara neden olan görüntülerden biridir. Srebrenitsa Katliamı sonrasında Hollanda devleti de kısmen de olsa suçlu bulunmuştur. Sırplardan kaçan 300 kişinin öldürüleceğini Hollanda askerlerinin tahmin etmesi gerektiğini düşünen mahkeme Hollanda’yı da suçlu görmüştür.
Srebrenitsa Katliamı Kararı ve Suçluları
Srebrenitsa civarında yaşanan olaylar, 2007 senesinde Lahey Adalet Divanı’nda değerlendirildi. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesinden gelen kanıtlar çerçevesinde bölgede yaşanan olaylar katliam olarak değerlendirildi.
Mahkemede Sırp Komutanı Ratko Mladic birçok suçtan dolayı müebbet hapse mahkûm edildi. Aynı mahkemede eski lider olan Radovan Karadzic de savaş suçlusu olarak 10 ayrı suçtan toplamda 40 sene hapis cezası verilmiştir. Mahkeme bu dönemde soykırım suçundan birçok kişiye ciddi anlamda cezalar vermiştir. Verilen cezalar şunlardır:
- Sırp General Radislav Kristic: 35 yıl
- Vidoje Blagojevic: 15 yıl
- Vujadin Popovic: Müebbet
- Ljubisa Beara: Müebbet
- Drago Nikolic: 35 yıl
- Ljubomir Borovcanin: 17 yıl
- Vinko Pandurevic: 13 yıl
- Radivoje Miletic: 19 yıl
- Milan Gvero: 5 yıl
Bunların haricinde Bosna Hersek Mahkemesindeki farklı bir davada da 13 Temmuz 1995 senesinde bin tane Boşnak sivilin katledilmesi ile Milorad Trbic de 30 yıl hapis cezası almıştır. Daha sonraki birçok mahkemede yine 45 tane Sırp toplam olarak 699 yıl hapis cezasına çarptırılmışlardır. Bununla birlikte dönemin eski Cumhurbaşkanı olan Slobodan Milosevic de bu soykırım davasında suçlananlar arasında yer almıştır. Ancak cezası devam ederken daha cezaevindeyken hayatını kaybetmiştir.
Srebrenitsa Katliamının Simgesi Haline Gelen Mavi Kelebekler
Srebrenitsa Katliamı sonrasında Sırp askerleri toplu mezarların bulunmaması için tüm cesetleri uzakta bir bölgeye gömdüler. Bu bölgeyi de oraya uygun bir bitki örtüsü ile kapatmaya çalışmışlardır. Toplu mezarların uydular tarafından bulunmaması için de uydu resimlerinde değişiklikler yapılmıştır. Son derece ince hesaplar yapmalarına rağmen yine de toplu mezarlar ortaya çıkarılmıştır.
Toplu mezarların bulunduğu alanda toprak cesetlerden beslenmeye başlamıştır. Bu beslenme neticesinde Artemis adında çiçekler ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çiçeklerin ortaya çıkması ile bu bitkiden beslenen mavi kelebekler de çoğalmaya başlamıştır. Bölgede yapılan araştırmalar sırasında mavi kelebeklerin takip edilmesi ile birlikte 300 tane toplu mezar bulunmuştur. Yapılan araştırmalar sırasında yaklaşık olarak 20 ceset bulunmuştur. 18 bin ceset kimliği de belirlenebilmiştir. Mezarların bulunmasında Artemis çiçeğinin ve mavi kelebeklerin rolü son derece büyüktür.
Önerilen yazı: Osmanlı Devleti Tımar Sistemi Nedir?